Sukcesja w firmie rodzinnej

Czym jest firma rodzinna? Odpowiedzi jest wiele – przedsiębiorstwem, dziedzictwem, tradycją, dzieckiem założyciela, źródłem utrzymania itd. Każda z tym odpowiedzi jest poprawna. Firmy zaczynające jako te rodzinne często cieszą się ponadczasowym uznaniem, jak chociażby Wedel, Blikle, Louis Vuitton, czy Versace w których to właśnie członkowie rodziny kontynuują dzieło założyciela i doskonale rozwijają marki.

Sukcesja w polskich firmach rodzinnych.

W Polsce nie brakuje dobrze prosperujących firm rodzinnych. Każdemu zapewne „obiła się o uszy” nazwa Solaris, Komputronik, Grupa AB, czy Adamed, które doskonale wiedzą, że siła tkwi w rodzinie. Firma rodzinna to działalność w którą zaangażowani są wszyscy członkowie rodziny lub tylko niektórzy z nich. Często zdarza się, że niektórzy członkowie rodziny nie chcą uczestniczyć w prowadzeniu biznesu rodzinnego – mają inne predyspozycje, wykształcenie, czy marzenia. Bywa jednak i tak, że czują się oni odpowiedzialni za przedsiębiorstwo rodzinne, kiedy zabraknie nestora.

Może również zdarzyć się, że pomimo braku zaangażowania zapragną oni czerpać zyski z biznesu rodzinnego. Co wtedy? Czy możliwe jest wykluczenie niektórych członków rodziny ze struktur firmy? A może należy się z nimi rozstać spłacając ich udziały (pomimo, że nigdy wcześniej nie kiwnęli palcem w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa!). Na te i inne pytania możemy uzyskać odpowiedzi wdrażając w życie plan sukcesji.

Firmy rodzinne prowadzone są zarówno w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, spółek cywilnych, jak i spółek prawa handlowego. Bez znaczenia jednak na formę prowadzonej działalności oraz to czy członkowie rodziny są zgodni, czy poróżnieni, czy są tak samo zaangażowani, czy też zaangażowani w różnym stopniu, warto jest uregulować kwestię sukcesji firmy rodzinnej. Odłożenie kwestii dotyczących sukcesji może się bowiem okazać katastrofalne w skutkach.

Rozwiązania ustawowe to często ogólne reguły, chroniące porządek prawny – niemające jednak nic wspólnego z wizją założyciela firmy, czy wolą osób przejmujących działalność. Wielokrotnie zdarza się, że rodzina, która współpracowała pod okiem nestora, poróżnia się po jego śmierci. Planowanie sukcesji to często skomplikowany proces zarówno formalny jak i rodzinny. Nie ma jednak nic gorszego jak pozostawienie sukcesji firmy przypadkowi. Należy pamiętać, że w sukcesji przedsiębiorstwa rodzinnego, dużą rolę odgrywają wartości i relacje. Prawo nie zapewnia nam ochrony przekazania tych dwóch elementów, ale dobrze zaplanowana sukcesja już tak.

Sukcesję w firmie rodzinnej zwykle zaczyna się od ustalenia struktury firmy na wypadek śmierci poszczególnych członków rodziny. To ważne, by zbadać rolę każdego udzielającego się członka rodziny oraz zastanowić się jak ma wyglądać przedsiębiorstwo kiedy zabraknie w nim któregoś ogniwa. Niekiedy sukcesję przeprowadza się stopniowo za życia założyciela/nestora. Wtedy sukcesja ma za zadanie ułatwić ten proces, zapewnić spokojne, bezkonfliktowe przekazanie kompetencji, wartości i pozycji. Należy pamiętać, że sukcesja dotyka nie tylko samą rodzinę, ale także pracowników, współpracowników, kontrahentów. Aby po przejściu firmy w inne niż dotychczas ręce funkcjonowała ona prawidłowo, koniecznym jest dostarczenie rodzinie rozwiązań prawnych i faktycznych, a nierzadko również wsparcia psychologicznego. Niektórzy wprowadzają w życie niewiążącą prawnie, lecz istotną Konstytucję rodziny.

Jeśli nikt z rodziny nie chce lub nie może z obiektywnych przyczyn kontynuować rodzinnego biznesu, wtedy sukcesja pomaga osiągnąć optymalne rozwiązania dla likwidacji lub kontynuacji życia firmy przy pomocy osób trzecich. Nierzadko do samego zakończenia działalności poprzednika prawnego potrzebne są znaczne nakłady finansowe. Istnieją instrumenty, które w takich sytuacjach pomagają zapewnić finansowanie zakończenia działalności. Losu członków rodziny nie sposób przewidzieć. Można jednak podjąć kroki, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia niechcianych zdarzeń i konfliktów rodzinnych, które w niektórych przypadkach mogą prowadzić do zakończenia dobrze prosperujących rodzinnych firm.